เครื่องหมาย Rx บนซองยา หรือใบสั่งยาแพทย์ หมายถึงอะไร?
เครื่องหมาย Rx เป็นสัญลักษณ์วิชาชีพเภสัชกรรม ซึ่งมักปรากฎบนใบสั่งยาจากแพทย์ ที่เขียนให้กับเภสัชกร ซึ่งหมายความว่าให้เภสัชกรไปจัดยาตามที่แพทย์สั่งนั่นเอง โดยในสมัยโบราณ ยาจะได้จากการปรุงผสมขึ้นเองด้วยมือ ตัวอาร์ที่ลากลงมายาวๆแล้วขีดขวาง “R/” หรือ”Rx” อ่านว่า อาร์ เอ็กซ์ เป็นคำย่อที่มาจาก “recipere” อ่านว่า รีซิเป ซึ่งเป็นภาษาลาติน ซึ่งเวลาที่แพทย์เขียนใบสั่งยา จะขึ้นต้นด้วย Rx แล้วตามมาด้วยส่วนผสมต่างๆของยา
คำว่า recipere แปลว่า จงเอา หรือ to take ซึ่งหมายถึง จงเตรียมหรือจงปรุงยา ตามสูตรที่ระบุไว้นี้ให้กับผู้ป่วย ยกตัวอย่างใบสั่งยาจากหนังสือ LAB PHARM.TECNO II
Rx
Perpermint oil 2 g.
Talc 15 g.
Purified water to 1000 ml.
Fiat aromatic water
ต่อมาในช่วงศตวรรษที่ 15 ความหมายของคำนี้ได้เปลี่ยนไปเล็กน้อยในภาษาฝรั่งเศส กลายเป็น recipe ซึ่งหมายถึงใบสั่งยา แล้วมีการใช้มาเรื่อยๆ จนถึง ศตวรรษที่ 17 คำว่า recipe ถูกนำไปใช้ในการทำอาหาร แปลว่า สูตรทำอาหาร แม้ว่าจะเห็นว่ามีคำว่า Rx อยู่บนใบสั่งยา หรืออะไรก็ตามที่เกี่ยวกับยา แต่คำใบสั่งยาในภาษาอังกฤษก็คือ prescription
อย่างไรก็ดีมีความเชื่อกันว่าอักษร Rx น่าจะเป็นสัญลักษณ์มากกว่าตัวอักษรธรรมดาๆ เนื่องจากว่าในสมัยก่อนวิชาทางการแพทย์ยังไม่เจริญก้าวหน้า ผู้ป่วยจึงมีโอกาสเสียชีวิตมากกว่า ความเชื่อเกี่ยวกับเทพเจ้าจึงมีส่วนเกี่ยวข้องในการรักษาโรคด้วย จึงมีการวาดสัญลักษณ์ลงไป เปรียบเสมือนเป็นการลงอักขระยันต์ และภาพที่วาดนั้นก็เป็นที่รู้จักกันดีในชื่อ Eye of Horus ดวงตาของเทพเจ้าโฮรัส (ตามรูปข้างบน) ดวงตาข้างซ้ายทรงมองพระจันทร์ ส่วนข้างขวาทรงมองพระอาทิตย์ และเป็นสัญลักษณ์ของชาวอียิปต์โบราณที่เปิดดวงตาด้านความรู้ด้านยาให้แก่เภสัชกรผู้ปรุงยา เป็นตราที่ช่วยปัดเป่าความชั่วร้ายต่างๆและช่วยป้องกันโรคภัยไข้เจ็บได้
ส่วนอีกทฤษฎีหนึ่ง เชื่อว่าน่าจะเป็นสัญลักษณ์ของเทพจูปิเตอร์ (Jupiter) ซึ่งเป็นประมุขแห่งเทพเจ้า และยังเป็นเทพเจ้าแห่งการบำบัดรักษาโรคของชาวโรมัน ซึ่งก็เชื่อกันว่าการรักษาโรคนั้นจะได้ผลดีผ่านการสวดวิงวอนขอพรจากเทพเจ้า
นอกจากนี้แล้วยังมีสัญลักษณ์ที่สำคัญอีกอย่างหนึ่งของวิชาชีพเภสัชกรรม นั่นก็คือ ถ้วยยาไฮเจีย หรือถ้วยยาไฮเกีย (Bowl of Hygeia) เป็นรูปงูพันรอบถ้วยของเทพีไฮเยีย ธิดาของแอสคลีปิอุส (Asclepius) ที่มีความเชี่ยวชาญในการรักษาโรคภัยไข้เจ็บ และถูกยกย่องเป็นเทพแห่งการแพทย์แผนปัจจุบัน และเทพีไฮเยียเป็นผู้เชี่ยวชาญเรื่องยาและเป็นเทพีแห่งสุขภาพอนามัยของชาวกรีกโบราณ ส่วนงูนั้นเป็นสัญลักษณ์ของความรอบรู้ งูที่พันอยู่บนถ้วยยาจึงเปรียบเสมือนความรอบรู้ในด้านการปรุงยา เทพีไฮเยียได้รับการยกย่องให้เป็นเทพีแห่งเภสัชกรรม
สรุปว่าเครื่องหมาย Rx เป็นสัญลักษณ์วิชาชีพเภสัชกรรม ย่อมาจาก recipere แปลว่า จงเอา หรือ to take และต่อมาได้กลายมาเป็น recipe ที่หมายถึงใบสั่งยานั่นเอง
ภัยพิบัติแปลกๆ ทั่วโลกที่เกิดจากน้ำมือมนุษย์
