อุจจาระสามารถช่วยชีวิตของเราได้ หากเราคอยสังเกตุหลังจากขับถ่ายออกมา อุจจาระบอกโรค (Feces Health Indicator) จากสีและลักษณะของมัน สามารถบ่งบอกถึงสุขภาพของเราได้
เนื่องจากว่าร่างกายของเราจำเป็นต้องขับของเสียออกจากร่างกาย ไม่ว่าจะเป็นทางเหงื่อ ปัสสะวะ หรืออุจจาระ แต่ทราบหรือไม่ว่าลักษณะอุจจาระนั้นสามารถบอกโรคภัยไข้เจ็บที่กำลังเกิดขึ้นกับร่างกายเราตอนนี้ได้ โดยลักษณะของอุจจาระแบ่งออกเป็นแบบใหญ่ๆ ได้ 2 แบบ คือ
ลักษณะของอุจจาระ จะสังเกตุในเรื่องของลักษณะของอุจจาระ ว่าอุจจาระนั้นมีลักษณะแข็ง-เหลวอยู่ในลำดับใด โดยจะมีลำดับคะแนนที่เรียกว่า Bristol stool scale ซึ่งจะแบ่งออกเป็น 7 ชนิด
1. อุจจาระที่มีลักษณะเป็นเม็ดเล็กๆ และแข็งหรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า ขี้กระต่าย
2. อุจจาระที่ชนิดที่สองจะคล้ายๆกับชนิดแรกที่มีลักษณะแบบเม็ดเล็กๆ กองโปะกันอยู่ ซึ่งเราอาจจะเห็นเป็นรอยขรุขระของผิวและเห็นเป็นก้อนยาวๆ
3. อุจจาระที่มีลักษณะเป็นก้อน เป็นลำยาวๆ แต่ก็อาจจะมีรอยแตกแยกอยู่บ้าง แต่ว่าไม่มากนักนัก
4. เป็นอุจจาระที่มีลักษณะเนียนเหมือนกับกล้วยหอม ถือว่าเป็นอุจจาระที่คุณภาพดีที่สุด
5. อุจจาระที่มีรอยแตกอยู่นิดหน่อยแต่ก็ยังเป็นชิ้นอยู่
6. อุจจาระจะเริ่มเหลว แต่ว่าอุจจาระจะเป็นลักษณะกึ่งเหลวกึ่งแข็ง
7. อุจจาระจะมีลักษณะเหลวเป็นน้ำโดยไม่มีอุจจาระเป็นชิ้นเลย
ลักษณะของอุจจาระบอกโรคอะไร?
• ชนิดที่ 1 และ 2 จะเป็นปัญหาในเรื่องของอาการท้องผูก
• ชนิดที่หกและเจ็ดก็จะเป็นปัญหาในเรื่องของอาการท้องเสีย
• ชนิดที่ 3, 4, 5 ถือว่าเป็นอุจจาระที่อยู่ในเกณฑ์ปกติ โดยแบบที่ 4 เป็นแบบที่มีคุณภาพดีที่สุด
การดูจากสีของอุจจาระ นอกจากการสังเกตุจากลักษณะแล้ว ควรจะสังเกตุในเรื่องของสีอุจจาระด้วย โดยคนปกติทั่วไปอุจจาระจะมีสีเหลืองบ้าง น้ำตาลบ้าง หรืออาจจะคล้ำเล็กน้อย ซึ่งสีของมันจะขึ้นอยู่กับลักษณะของอาการที่เราทานเข้าไป แต่สำหรับคนที่มีอาการผิดปกติจะเห็นได้ชัดเลยก็คือ
• สีเทา อุจจาระจะมีสีซีดออกเทาๆ คล้ายกับขี้เถ้า ซึ่งสีของอุจจาระเช่นนี้จะบ่งบอกว่าบุคคลคนนั้นอาจจะเกิดภาวะท่อน้ำดีอุดตันโดยส่วนใหญ่แล้วอาการเช่นนี้จะมีอาการตาเหลืองตามมาด้วยหรือที่เรียกว่า โรคดีซ่าน
• สีดำ ถ้าขับถ่ายออกมาแล้วอุจจาระเป็นสีดำ คล้ายกับน้ำมันดินหรือยางมะตอย ซึ่งนอกจากสีแล้ว อุจจาระชนิดนี้ก็จะมีกลิ่นที่เหม็นคาว ซึ่งมันจะเป็นกลิ่นของเลือด อุจจาระเช่นนี้ก็จะบ่งบอกว่าอาจจะมีเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนบน
• สีแดง ถ้าหากมีเลือดออกในทางเดินอาหารส่วนล่าง อุจจาระก็จะมีสีแดงหรือสีดำปนแดง คล้ายกับสนิมเหล็ก
• มูกเหลืองใส ไม่เพียงเท่านั้นหากอุจจาระของใครมีมูกเหลืองๆ มันจะมีลักษณะคล้ายกับวุ้นใสใส หากมีทั้งมูกและเลือดปะปนกันอยู่ซึ่งอาการนี้เป็นอาการที่ค่อนข้างสำคัญเพราะว่ามันแสดงถึงว่าเรากำลังมีแผลหรือมีการอักเสบที่รุนแรงในทางเดินอาหาร
จะเห็นว่าอุจจาระสามารถบ่งบอกโรคภัยไข้เจ็บ เวลาเจ็บไข้ได้ป่วยขึ้นมาคุณคือคนที่ช่วยชีวิตตัวเองได้ ถ้าหากคุณบอกหมอถึงรายละเอียดต่างๆให้มากขึ้น หากเราหันมาสังเกตอุจจาระ ก่อนที่จะกดมันลงชักโครกไปเสียก่อนก็เป็นผลดีต่อเรา เพราะถ้าหากเราทราบถึงลักษณะและสีของอุจจาระแล้วว่ามันบ่งบอกถึงอาการเช่นไร เราก็จะได้สามารถรักษาได้ทัน ฉะนั้นเราควรหันมาสังเกตุอุจจาระตัวเองเป็นประจำทุกวัน ดูลักษณะและสีของอุจจาระหรือสิ่งผิดของอุจจาระ เพียงเท่านี้เราก็จะสามารถรู้เท่าทันถึงโรคและสามารถรักษาให้หายได้ทันเวลา
ที่มา รายการ MU โดย ผศ.ผญ. มณฑิรา มณีรัตนะพร สาขาวิชาโรคระบบทางเดินอาหาร ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล
